خواب فرآیندی است که اهمیت آن در زندگی همه افراد به ویژه کودکان ثابت شده است. خواب به فرآیند رشد کودک کمک می نماید. میزان خواب و نحوه‌ی خوابیدن، حاوی اطلاعات مهمی از وضعیت جسمی و روحی کودک است. فواید تنظیم خواب کودک امروزه بر تمامی والدین آشکار گردیده است. بی خوابی در کودکان باعث میشود تا والدین نیز ساعات زیادی را همراه با کودک خود بیدار بمانند. حل این مشکل با رعایت راهکارهای ساده‌ای امکان پذیر است. از این رو اگر نشانه های اختلال خواب را در کودکان خود مشاهده می کنید، راه حل های تنظیم خواب کودک را که در این مقاله به آنها اشاره شده است، مطالعه نمایید.
اهمیت خواب کودک
خواب خوب یکی از عناصر مهم داشتن برنامه‌ای سالم است. خواب آرام همراه با تغذیه مناسب و فعالیت فیزیکی، در سلامتی و حال خوب ما مؤثر است. میزان مناسب خواب در کودکان، تأثیر مستقیمی بر سلامت کودک و رشد آنها در دوران نوجوانی دارد. در زمان خواب، با اینکه به نظر می‌رسد بدن در حال استراحت است، ولی در واقع سخت در حال کار است. خواب به بدن امکان می‌دهد که با عفونت‌ها مبارزه نماید. همچنین به بدن کمک می‌کند تا قند را تجزیه و از دیابت جلوگیری نماید.
خواب عمیق موجب ترشح هورمونی میشود که رشد در کودکان و نوجوانان را تحریک می‌کند. البته این هورمون موجب افزایش توده عضلانی و کمک به ترمیم سلول‌ها و بافت‌های بدن در کودکان و بزرگسالان هم میشود. درواقع خواب زمانی برای شارژ مجدد و ترمیم بدن است. ایجاد عادت‌های سالم خواب، اهمیت زیادی برای موفقیت کودک در مدرسه دارد. وقتی کودک خواب کافی ندارد، این کمبود خواب می‌تواند منجر به نمرات پایین‌تر، خستگی و کاهش تمرکز در مدرسه شود.
بی خوابی در کودکان
بی خوابی عدم توانایی در خواب رفتن یا در خواب ماندن در شب است و در نتیجه خواب نا آرام یا غیر ترمیمی به وجود می آید. اغلب، این مسئله که جزئی از اختلالات خواب در کودکان است، به مرور زمان حل می شود. اما اگر این اتفاق بیش از سه بار در هفته رخ دهد و حداقل برای سه ماه ادامه یابد و عملکرد روز را (هم برای کودک و هم برای والدین) به طور قابل توجهی مختل نماید، ممکن است به یک اختلال خواب اشاره کند.
اگر کودکان نمی توانند بخوابند، معمولاً این موضوع نتیجه عادت های روزانه یا نحوه گذراندن وقت خود درست قبل از خواب است. کودکان کوچکتر معمولاً نمی توانند این ارتباط را متوجه شوند، شما به عنوان بزرگتر باید مداخله کنید. بی خوابی کودکان به روند رشدی آنها آسیب می‌زند و باعث ایجاد تنش در محیط خانواده میشود.
نشانه های اختلال خواب در کودکان
اختلال خواب در کودکان را باید جدی گرفت چون هرگونه مشکلی در خواب کودک می‌تواند عاملی در تشدید سایر اختلالات روحی و روانی و البته جسمی او باشد.
کابوس
کابوس ها، رویاهای ترسناکی هستند که در طول خواب رخ می دهند و می توانند کودک را با وحشت، تهدید و ترس از خواب بیدار کنند و به سختی به خواب روند. کابوس های شبانه در کودکان 3 ساله بسیار رایج است و می تواند به طور متناوب بین سنین 6 تا 10 سال رخ دهد. معمولا کابوس ها بعد از سن 10 سالگی کمتر می شود. کابوس ها اگر زیاد اتفاق بیفتند و در طول شب کودک را از خواب بیدار کند می تواند از نشانه های اختلال خواب در کودکان باشد. بیداری مکرر می تواند موجب اختلال خواب شود و منجر به اضطراب و مشکلات رفتاری شوند.
مشکل خواب
اگر کودک تان اغلب در خوابیدن مشکل دارند و یا از اینکه خیلی زودتر از معمول بیدارمی شود شکایت کند، ممکن است نشانه ای از بی خوابی باشد. بی خوابی در کودکان می تواند از عوامل مختلفی از جمله استرس، درد و یا اختلالات ذهنی ناشی شود. استرس می تواند ناشی از مشکلات مربوط به مدرسه، مسائل اجتماعی، مسائل خانوادگی و یا تغییر در الگوهای زندگی عادی آن ها مانند رفتن به یک شهر جدید باشد.
خروپف در خواب
خروپف به خودی خود مضر نیست، چون فقط یک صدا ناشی از ارتعاشات در راه تنفسی فوقانی است. با این حال، ارتعاشات می تواند ناشی از انسداد باشد که در آن هوا به طور موثر به ریه ها نمی رسد، که می تواند منجر به اختلال خواب شود. خروپف در کودکان اغلب به عنوان یکی از اختلال خواب در بزرگسالان محسوب نمی شود. برخی از علل شایع خر خر در کودکان عفونت تنفسی، گرفتگی بینی، انحراف بینی و بزرگ شدن لوزه میباشد. با این حال، تعداد کمی از کودکانی که خر خر می کنند ممکن است آپنه داشته باشند.
خواب گردی
خواب گردی در کودکان بسیار رایج است و حدود 30 درصد از کودکان بین 3تا 7سال در خواب راه می روند. خواب گردی وقتی رخ می دهد که کودک در وسط شب رخت خواب را ترک می نماید، در حالی که هنوز خواب است. چشمانشان ممکن است باز باشد و ممکن است در حین راه رفتن، کلماتی نامفهوم را زیر لب زمزمه کنند. خواب گردی می تواند بین 5 تا 15 دقیقه یا بیشتر طول بکشد. توصیه نمی شود که در طی خواب گردی کودک را بیدار کنید زیرا موجب ترس و سردرگمی در کودک می شود. خواب گردی از نشانه های اختلال خواب در کودکان میباشد.
شب ادراری در خواب
شب ادراری در اغلب کودکان غیر معمول نیست و به خودی خود دلیل نگرانی نیست. شب ادراری به عنوان نشانه اختلال خواب در کودکان در نظر گرفته نمی شود مگر این که کودک بزرگ تر از پنج سال باشد و حداقل 2 بار در هفته به طور منظم شب ادراری داشته باشد.
شب ادراری می تواند ناشی از سابقه خانوادگی، عقب ماندگی رشد، کنترل پایین مثانه و پریشانی عاطفی باشد. با این حال، اگر کودک اغلب این تخت را خیس می کند و همچنین خواب آلودگی روزانه را تجربه می نماید، می تواند نشانه گرفتگی تنفس بازدارنده (آپنه) باشد.
راه حل هایی برای تنظیم خواب کودک
تنظیم خواب کودک متناسب با سن او
به طور میانگین یک نوزاد در ۲۴ ساعت بین ۱۹ تا ۲۰ ساعت می‌خوابد. یک کودک یک ساله به طور معمول در شبانه روز بین ۱۴ تا ۱۵ ساعت در خواب است. کودک سه ساله در ۲۴ ساعت به طور میانگین ۱۲ ساعت در خواب است. یک کودک ۵ ساله معمولا در شبانه روز ۱۱ ساعت می‌خوابد و همچنین یک کودک هفت ساله در طول ۲۴ ساعت به طور میانگین ۹ تا ۱۰ ساعت می‌خوابد.
پیشنهاد تنقلات
تنقلات سبكی كه شامل پروتئین و كربوهیدرات است، مانند تكه كوچكی پنیر و كمی نان گندم، باعث خواب شده و كمك می كند تا كودك، تمام شب را بخوابد. كربوهیدرات، باعث خواب آلودگی شده و پروتئین، مقدار قند خون را تا زمان صبحانه ثابت نگه می دارد. حتماً بعد از خوردن نان و پنیر، دندان های كودك را مسواك بزنید.
حمام قبل از خواب
حمام آب گرم قبل از خواب چقدر به بهتر خوابیدن کمک می‌کند چند اسباب بازی برای او در آب بگذارید تا با آن بازی کند. این کار ضمن آرامش بخش بودن برای او، کمک می‌کند تا بعد از حمام عمیق‌تر و آرام‌تر بخوابد.
توجه به لباس کودک
یکی از دلایل بی‌خوابی در کودک نامناسب بودن لباس خواب است. برای کودک خود لباس خواب مناسبی را در نظر بگیرید که راحت و آزاد باشد. از انتخاب لباس‌هاس تنگ، زبر خودداری کنید. لباس نباید به تن کودک شما بچسبد و فشار وارد کند. راحتی لباس ارتباط مستقیمی با راحتی خواب او دارد. اتتخاب لباس مناسب نشانه های اختلال خواب در کودکان را بهبود میبخشد.
استفاده از موسیقی
با اینکه اتاق خواب کودک باید سکوت داشته باشد اما استفاده از موسیقی نیز می‌تواند به خواب کودک شما کمک کند. موسیقی‌های ملایم می‌توانند راهکار مناسبی برای به خواب رفتن کودک شما باشند.
بهبود ویژگی‌های اتاق خواب
شرایط اتاق خواب هر کودکی باید باعث آرامش در او شود. حتماً به نور اتاق کودک توجه کنید. سکوت اتاق کودک خیلی مهم است چیدمان اتاق کودک باید منظم باشد تا در کودک احساس خشم و ناراحتی ایجاد نکند. هر چقدر محیط برای استراحت مناسب باشد، کودک شما بهتر می‌خوابد. بهبود ویژگی‌های اتاق خواب یک راه حل مناسب برای تنظیم خواب کودک است.
خاموش کردن به موقع تلویزیون
چند ساعت قبل از خواب تلویزیون را خاموش کرده و او را برای خواب آماده کنید. البته برخی از کودکان با اینکه بسیار کوچک هستند با موبایل و تبلت سرگرم می‌شوند. این وسایل را چند ساعت قبل از خواب از آنها دور کنید. خاموش نمودن به موقع این وسایل از جمله راه حل های تنظیم خواب کودک میباشد.
اعلام زمان خواب به کودک
کودکان معمولاً نمی‌توانند تشخیص دهند که شب وقت خواب است و معمولاً با بازی‌گوشی این خواب را به تأخیر می‌اندازند. کمی قبل از خواب چند هشدار به او بدهید و بگویید فقط چند دقیقه تا خواب باقی مانده است. اسباب بازی‌هایش را جمع کنید و یا میتوانید یک صدای زنگ مخصوص برای زمان خواب تعیین کنید که کودک با شنیدن آن متوجه شود که زمان خواب فرا رسیده است.
فواید تنظیم خواب
رشد بهتر
هورمون رشد در دوره خواب عمیق ترشح میشود. کودک باید ۵۰ درصد از زمان خود را در خواب عمیق سپری کند و این مقدار خواب برای حفظ سلامتی کودک بسیار اهمیت دارد. رشد بهتر کودک از جمله فواید تنظیم خواب کودک است.
سلامت قلب
در مدت زمان خواب هورمون‌های استرس و کلسترول بد خون آسیب رساننده به دیواره رگ‌های خونی در خون به جریان در آمده و به این خاطر از بدن در برابر آسیب‌های قلبی و عروقی محافظت خواهد شد. سلامت قلب از جمله فواید تنظیم خواب کودک میباشد.
مبارزه بهتر با میکروب‌ها
در طول خواب، بدن کودکان شروع به ساخت پروتئینی به نام سیتوکیناز می‌کند که بدن برای مبارزه با عفونت، بیماری و استرس به آن نیاز دارد. مبارزه بهتر با میکروب ها از جمله فواید تنظیم خواب کودک است. علاوه بر مبارزه با بیماری‌ها این ماده باعث خواب آلودگی فرد هم خواهد شد و به همین دلیل است که فرد در هنگام سرماخوردگی یا آنفولانزا احساس خستگی و خواب آلودگی زیادی دارد. این حالت فرد را مجبور به استراحت کرده و به بدن این فرصت را می‌دهد تا به خوبی و به سرعت بهبود پیدا کند.
تقویت یادگیری
خوابیدن به فرایند یادگیری کودکان در همه رده‌های سنی کمک می نماید و دانشمندان حتی به خواب‌های کوتاه عصرگاهی هم به چشم یک معجزه نگاه می‌کنند. زمانی که کودک خوابیده است، ممکن است آرام به نظر برسد ولی در حقیقت مغز کودک در این زمان در شلوغ ترین و پرکارترین حالت خود قرار دارد. تقویت حافظه کودک از جمله فواید تنظیم خواب کودک میباشد. محقیقین معتقدند که نوزادان در واقع در طول خواب شبانه مسائل مختلف را می آموزند.
توصیه‌هایی برای والدین
ورزش
ورزش به کودک کمک می نماید تا انرژی اضافیش را تخلیه نماید و در نتیجه نشانه های اختلال خواب در کودکان را رفع مینماید و موجب میشود راحت تر به خواب برود. برای این که ورزش باعث سرحال شدن کمک و مانع از خوابیدنش نشود، ورزش را صبح انجام دهید تا کودک شاداب تر شود. ورزش کردن و انجام دادن فعالیت‌های بدنی انرژی زا را از حداقل سه ساعت قبل از خواب ممنوع نمایید.
رژیم غذایی مناسب کودک
بعضی غذاها کمک می‌کنند تا بهتر بخوابیم. به احتمال زیاد فرزندتان عاشق قهوه و شکلات است، اما بسیاری از نوشیدنی‌های کربنات‌دار و حتی شکلات که حاوی کافئین است، محرک‌هایی هستند که خواب را مختل می نمایند. از دو تا سه ساعت قبل از خواب دیگر به فرزندتان اجازه مصرف این خوراکی‌ها را ندهید. استفاده از مکمل های غذایی معتبر مانند شربت اهورا اسلیپ کودکان نیز در ایجاد خواب آرام و طبیعی برای کودکان موثر است.
پاداش
شما میتوانید پاداش‌های مختلفی را برای تنظیم خواب کودکتان در نظر بگیرید. برای مثال در ازای هر روزی که فرزندتان راس ساعت به تخت خواب می‌رود، میتوانید به او یک ستاره بدهید، یا این که اگر در آرامش و بدون سروصدا به تختخواب رفت، میتوانید فردا به او اجازه بدهید که ده دقیقه بیشتر بازی کند. در عین حال بسیار مهم است که وقتی کودک برنامه را طبق روال انجام نمی‌دهد، دعوا یا سرزنشش نکنید؛ فقط به کودک یادآوری کنید که فردا دوباره شانس پاداش گرفتن دارد.
کلام پایانی
اهمیت خواب کودک از مواردی است که در این مقاله بیان گردید. رشد جسمی و فکری بهتر، سلامت قلب و تقویت حافظه و یادگیری کودک از فواید تنظیم خواب کودک میباشد. خواب منظم کودک، برای پدر و مادر نیز آرامش بخش است. داشتن یک برنامه و راه حل هایی برای تنظیم خواب کودک امری ضروری می باشد. با دانستن نشانه های اختلال خواب در کودکان که در این مقاله بیان گردید، میتوانید به درمان بی خوابی کودکان بپردازید. خواب گردی، خروپف در خواب و دیدن کابوس از جمله این علائم هستند که با بهبود ویژگی‌های اتاق خواب، خاموش کردن به موقع تلویزیون و حمام قبل از خواب میتوان بی خوابی کودک را درمان نمود. جهت تهیه مکمل های خواب آور کودکان میتوانید به سایت فارماکالا مراجعه نمایید.