کلسیم یک ماده معدنی ضروری برای سلامت بدن است. بیشتر کلسیم بدن در دندان ها و استخوان ها وجود دارد. تنها یک درصد کلسیم در بقیه بدن وجود دارد و همین یک درصد اعمال زیادی انجام می دهد. کلسیم علاوه بر جلوگیری از پوکی استخوان برای کارایی عضلات و انتقال پیام های عصبی بین مغز و اندام ها نیز لازم و ضروری میباشد. جذب کلسیم در خون به صورت یون کلسیم و از دیواره روده انجام می پذیرد. در حالت ایده‌آل ما می‌توانیم کلسیم مورد نیاز بدن را از طریق تغذیه تامین نماییم. اما تحقیقات نشان داده است که بیش از یک سوم افراد کلسیم کافی را از رژیم غذایی دریافت نمی‌کنند و حتما باید از مکمل ها استفاده نمایند. در بین مکمل های موجود در بازار با نوع کلسیم سیترات و کلسیم کربنات مواجه خواهیم شد. در این مقاله نحوه جذب این دو نوع کلسیم بررسی و مقایسه میگردد.
میزان کلسیم لازم برای بدن
میزان کلسیم دریافتی بستگی به نوع رژیم غذایی شما دارد. بزرگسالان روزانه به 1000میلی‌گرم کلسیم نیاز دارند. این میزان با بالا رفتن سن بیشتر میشود به طوری که زنان بالای 50 سال و مردان بالای 70سال روزانه به 1200 میلی‌گرم کلسیم نیاز دارند. محققان توصیه می‌کنند که کلسیم را طوری مصرف کنید که هر بار بیش از 500 میلی گرم نباشد تا جذب بهتری داشته باشد زیرا جذب مقادیر بالای کلسیم در یک وعده به خوبی انجام نمی شود.
کلسیم اضافی از طریق کلیه ها و به وسیله ادرار از بدن دفع میشود. کسانی که سابقه تشکیل سنگ های کلیوی دارند ممکن است با مصرف کلسیم اضافی دچار سنگ کلیه شوند. اسهال مزمن، کمبود ویتامین دی، بارداری، شیردهی، یائسگی، پانکراتیت، نارسایی کلیوی، آلکالوز، افزایش فسفات خون و کم کاری غده پاراتیروئید از شرایطی هستند که می توانند باعث کاهش کلسیم خون شوند.
نحوه جذب کلسیم
مواد غذایی مانند ماست، شیر، پنیر، ماهی ساردین، ماهی سالمون، کلم بروکلی و سبزیجات دارای برگ سبز منابع غنی کلسیم هستند. جذب کلسیم در بدن، به عوامل مختلفی بستگی دارد. مقدار کلسیم جذب شده ممکن است با نوع مکمل کلسیم، شرایط اسیدی دستگاه گوارش، سطوح ویتامین D و استروژن و غیره تفاوت کند. چنانچه مواد غذایی که مصرف می‌کنید کمبود کلسیم داشته باشند، و یا اگر بدن شما این ماده‌ی معدنی را به درستی جذب نکند؛ ممکن است به شما توصیه شود که شروع به مصرف مکمل‌ها نمایید. چنین مکمل هایی در انواع مختلفی از جمله کربنات کلسیم، سیترات کلسیم، فسفات کلسیم، گلوکونات کلسیم و لاکتات کلسیم موجودند. از انواع اصلی آن میتوان به کربنات کلسیم و سیترات کلسیم اشاره نمود.
مقایسه جذب کلسیم سیترات با کلسیم کربنات
-گفته میشود که سیترات کلسیم به راحتی متلاشی و حل میشود.
-کلسیم سیترات از نظر بیولوژیکی با کلسیم کربنات مقایسه می شود و برخلاف کلسیم کربنات که خاصیت بازی دارد و بر اسید معده تأثیر می گذارد، سیترات کلسیم هیچ اثری بر اسید معده نداشته و سریعتر هضم می شود.
-سیترات کلسیم را می توان با غذا یا بدون غذا مصرف نمود و کلسیم آن مورد استفاده بدن قرار می گیرد. کربنات کلسیم برای جذب نیاز به اسید معده بیشتری دارد، و این مکمل بعد از غذا مصرف میشود.
-تحمل مکمل های حاوی سیترات کلسیم بهتر از کربنات کلسیم است و فرد کمتر دچار عوارض گوارشی مانند نفخ و گاز معده می شود.
-به طور معمول میزان جذب سیترات کلسیم بیشتر از کربنات کلسیم است اما این بدین معنی نیست که سیترات کلسیم درصد بیشتری از نیاز روزانه کلسیم را تامین می کند زیرا میزان کلسیم المنتال موجود در کربنات کلسیم بیشتر از سیترات کلسیم است. در هر 1000 میلی گرم کربنات کلسیم 400 میلی گرم کلسیم المنتال وجود دارد و در همین مقدار سیترات کلسیم فقط 210 تا 240 میلی گرم کلسیم المنتال وجود دارد. خوب است بدانید که هر دو به یک اندازه موثر هستند. بنابراین این طور که به نظر می رسد مکمل های حاوی سیترات کلسیم باید با دوز بیشتری نسبت به مکمل های حاوی کربنات کلسیم مصرف شوند.
تولید کلسیم سیترات
سیترات اصلی ترین زیر لایه اساسی در متابولسیم انرژی سلول ها بشمار می رود. سیترات نه تنها در چرخه تولید انرژی وجود دارد بلکه در چندین مسیر متابولیکی نیز وجود دارد و آنها را تنظیم می نماید. شکل ظاهری کلسیم سیترات پودری و سفید رنگ است. این پودر سفید رنگ به عنوان ماده طعم دهنده، به عنوان یک آنتی اکسیدان در غذاها، تنظیم کننده میزان اسید در مرباها، به عنوان پف‌کننده و در مکمل های کلسیم بدون نسخه مورد استفاده قرار می گیرد.
سیترات کلسیم واسطه ای در جداسازی اسید سیتریک از فرآیند تخمیر است که توسط آن اسید سیتریک به صورت صنعتی تولید می شود. اسید سیتریک موجود در محلول توسط هیدروکسید کلسیم خنثی می شود و سیترات کلسیم نامحلول کلسیم را تسریع می نماید. سپس از بقیه فیلتر شده و شسته می شود تا سیترات کلسیم تمیز شود. سیترات کلسیم به این ترتیب تولید می شود و ممکن است با استفاده از اسید سولفوریک رقیق به اسید سیتریک تبدیل شود.
قرص کلسیم سیترات حاوی کلسیم به صورت ملح سیترات با جذب گوارشی مناسب جهت حفظ سلامت استخوان ها و بهبود رشد جسمی در سنین رشد می باشد. اگر کاهش کلسیم از حدی فراتر رود، منجر به پوکی استخوان می شود. پوکی استخوان سبب دشواری های فراوانی بویژه نزد افراد مسن شده و آنها را در معرض انواع شکستگی های استخوانی قرار می دهد. بنابراین پزشکان افراد را به مصرف قرص کلسیم (کلسیم سیترات) توصیه می نمایند.
کلسیم سیترات و پوکی استخوان
سیترات نقش مهمی در متابولیسم استخوان ایفا می نماید. در حقیقت، سیترات یکی از اجزای اصلی استخوان سالم است، متابولیسم آن عمدتا در بافت استخوان رخ می دهد. در حقیقت، هیپرکلسیوریای ایدیوپاتیک (بیماری کلیوی) طولانی مدت یکی از دلایل عمده پوکی استخوان است. این بیماری می تواند با افزایش جذب کلسیم روده باعث تعادل منفی کلسیم و در نتیجه از دست دادن استخوان شود. کاهش میزان جریان کلسیم باعث کاهش مقدار کلسیم ذخیره شده در استخوان و کاهش تراکم استخوان می شود.
کلسیم سیترات و سنگ کلیه
سنگ کلیه توسط انواع نمک های کلسیم تشکیل می شود که شایع ترین آنها اگزالات کلسیم و پس از آن کلسیم فسفات و اسید اوریک است. کلسیم سیترات در بین این نمک ها دیده نمی شود. این ماده به عنوان مهار کننده بلور کریستال استخوانی در بیماری سنگ کلیه عمل می نماید. اگر تا به حال بیماری کلیوی و یا سنگ کلیه داشتید قبل از مصرف این دارو با پزشک یا داروساز مشورت نمایید. همچنین در صورت بارداری یا شیردهی قبل از استفاده از سیترات کلسیم، با پزشک مشورت نمایید. دوز نیازهای شما ممکن است در دوران بارداری یا در هنگام شیردهی متفاوت باشد.
نحوه مصرف کلسیم سیترات
-دقیقاً مطابق دستورالعمل برچسب یا مطابق پزشک خود استفاده نمایید. بیشتر یا کمتر از مقدار توصیه شده از آن استفاده ننمایید.
-شما می توانید سیترات کلسیم را با غذا یا بدون غذا مصرف نمایید.
-بهتر است مکمل حاوی کلسیم را نصف نموده و در دو وعده در روز مصرف کرد تا جذب حداکثر داشته باشد.
-قرص را با یک لیوان آب کامل میل نمایید.
-سیترات کلسیم ممکن است تنها بخشی از یک برنامه کامل درمانی باشد که شامل تغییرات رژیم غذایی نیز می شود. درباره غذاهایی که حاوی کلسیم هستند، بخوانید. با ایجاد تغییر در رژیم غذایی، ممکن است نیاز به دوز سیترات کلسیم شما نیز تنظیم شود.
-مکمل های حاوی کلسیم سیترات در دمای اتاق و به دور از گرما و رطوبت، نگهداری شوند.
تداخل دارویی سیترات کلسیم
سیترات کلسیم می تواند بدن را برای جذب برخی داروهای خاص سخت نماید. اگر داروهای دیگری مصرف می نمایید، حداقل 2 ساعت قبل یا 4 تا 6 ساعت پس از مصرف سیترات کلسیم، آنها را مصرف نمایید. سایر داروها ممکن است با سیترات کلسیم از جمله داروهای بدون نسخه، ویتامین ها و محصولات گیاهی در تعامل باشند. در مورد تمام داروهای فعلی، هر دارویی که مصرف آن را شروع نموده و یا متوقف کرده اید به پزشک خود بگویید.
عوارض جانبی مکمل کلسیم
مکمل‌های کلسیم موجب ایجاد عوارض جانبی خطرناکی نمی‌شوند، اما برخی از مصرف کنندگان ممکن است نفخ و یبوست را تجربه کنند. اساساً، کربنات کلسیم با عوارض جانبی این چنینی همراه است، که میتوان تا حدی با مصرف این مکمل همراه با وعده‌های غذایی از این عوارض اجتناب نمود. این مکمل همچنین ممکن است موجب خشکی دهان، از دست دادن اشتها، افزایش ادرار و غیره گردد. حتی کسانی که از سیترات کلسیم استفاده می‌کنند، ممکن است چنین عوارض جانبی را تجربه نمایند. بروز واکنش‌های آلرژیک اگر چه غیر معمول است، اما امکان دارد در برخی از مصرف کنندگان ایجاد شوند. مصرف بیش از حد مکمل‌های کلسیم ممکن است به هیپرکلسمی (فزونی کلسیم) منجر گردد.
کلام پایانی
کلسیم یک ماده معدنی ضروری برای سلامت بدن است. میزان کلسیم دریافتی بستگی به نوع رژیم غذایی دارد. اما از آنجاییکه بیش از یک سوم افراد کلسیم کافی را از رژیم غذایی دریافت نمی‌کنند، حتما باید از مکمل های حاوی کلسیم استفاده نمایند. در بین مکمل های موجود در بازار با نوع کلسیم سیترات و کلسیم کربنات مواجه خواهیم شد. با توجه به مواردی که در مقایسه این دو نوع از کلسیم مطرح گردید، کلسیم سیترات جذب مناسبی دارد و دارای عوارض گوارشی کمتری میباشد. همچنین میتوان کلسیم سیترات را با غذا یا بدون غذا مصرف نمود. جلوگیری از پوکی استخوان و عدم رسوب در کلیه ها از دیگر مزایای این مکمل است. برای مصرف این مکمل عوارض جانبی و نحوه استفاده بیان شده در این مقاله را به دقت مطالعه فرمایید. جهت تهیه مکمل های حاوی کلسیم سیترات میتوانید به سایت فارماکالا مراجعه فرمایید.