همه چیز درباره فشار خون بالا

سرخرگ ها خون را از قلب به دیگر نقاط بدن می‌رسانند. برای آنکه خون بتواند در این عروق به جریان در آید، نیاز به فشار مناسبی دارد. این فشار جریان خون در سرخرگ های بدن یعنی فشاری که در هر انقباض عضله قلب در اثر برخورد خون به دیواره سرخرگ وارد می شود، فشار خون نام دارد. اگر فشار خون از این میزان بالاتر یا پایین تر رود، خطراتی به دنبال دارد که به آن بیماری فشار خون بالا و بیماری فشار خون پایین گفته می شود. فشار خون بالا ممکن است سبب آسیب مغزی و قلبی شود. استفاده از توتون و تنباکو و مصرف زیاد نمک اثرات نامطلوبی روی فشار خون دارد. در این مقاله به چگونگی اندازه گیری فشار خون و غذاهای مفید برای فشار خون بالا اشاره می نماییم. امگا 3 و ویتامین د روی فشار خون تاثیر مثبتی دارند.

چگونگی اندازه گیری فشار خون

اندازه گیری فشار خون مسئله بسیار مهمی است که باید به آن توجه نمود. در اندازه گیری فشار خون دو عدد ثبت می شود:

فشار سیستولیک (ماکزیمم): این عدد، اولین عدد یا عدد بالایی است و نشان دهنده فشار شریان ها در زمان تپش قلب و پمپاژ خون است.

فشار دیاستولیک (مینیمم): این عدد، عدد دوم یا عدد پایینی است و میزان فشار شریان ها بین ضربان های قلب است.

بیماری فشار خون بالا و چگونگی تشخیص آن

فشار خون بالا یا پرفشاری خون یک بیماری مزمن است که در آن فشار خون در شریان‌ها بالا می‌رود. به دنبال این افزایش فشار، قلب باید برای حفظ گردش خون در رگ‌های خونی شدیدتر از حالت طبیعی فعالیت کند. فشار خون طبیعی دیاستولی  بین ۶۰ تا ۸۰ میلی‌متر جیوه است و اگر فرد دارای فشار خون ۱۲۰-۱۲۹ میلی متر جیوه سیستول و زیر ۸۰ دیاستول باشد، فرد دارای فشار خون بالا است.

میزان فشار خون: فشار خون در چند نوبت و در شرایط استاندارد اندازه گیری می شود.

عکس قفسه سینه: ممکن است علائم نارسایی قلبی و بزرگ شدن قلب را نشان دهد.

نوار قلب: ممکن است بزرگی بطن چپ یا کم خونی موضعی (ایسکمی) را نشان دهد.

آزمایش خون: اوره و الکترولیت ها را برای بررسی عملکرد کلیه و همچنین چربی و قند خون نشان می دهد.

آزمایش ادرار: برای یافتن بیماری کلیوی مناسب است.

اثرات فشار خون بالا بر بدن

آسیب شریان ها: شریان های سالم انعطاف پذیر و محکم هستند. خون به طور آزادانه و بدون مانع در شریان ها و عروق سالم جریان می یابد. فشار خون بالا باعث می شود شریان ها منقبض و سخت شده و الاستیسیته ی آن ها کاهش یابد. این آسیب رسوب چربی های مواد غذایی در عروق را تسهیل کرده و جریان خون را کاهش می دهد. این آسیب می تواند منجر به افزایش فشار خون، انسداد و در نهایت حمله و سکته قلبی شود.

آسیب مغزی و قلبی: فشار خون بالا باعث می شود قلب به شدت کار کند. افزایش فشار در عروق خونی عضلات قلب را بیش از آنچه در قلب سالم دیده می شود، برای پمپ بیشتر و قوی تر تحت فشار قرار می دهد. این امر ممکن است باعث بزرگ شدن قلب شود. بزرگ شدن قلب خطر ابتلا به نارسایی قلبی و آریتمی و مرگ قلبی ناگهانی و حمله قلبی را افزایش می دهد. مغز برای داشتن عملکرد درست، به تغذیه ی خونی غنی از اکسیژن متکی است. فشار خون بالا می تواند تغذیه ی خونی مغز را کاهش دهد. فشار خون کنترل نشده ممکن است حافظه و توانایی یادگیری، به یادآوری، صحبت و استدلال را تحت تأثیر قرار دهد. درمان پرفشاری معمولاً اثرات پرفشاری کنترل نشده را رفع یا تغییر نمی دهد. با این حال، این خطر مشکلات آینده را کاهش می دهد.

فاکتورهای موثر در ابتلا به فشار خون بالا

سن: افزایش سن خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهد. تا سن ۶۴ سالگی، فشار خون بالا در مردان شایع‌تر است. بعد از ۶۵ سالگی، زنان با احتمال بیشتری برای ابتلا به فشار خون بالا روبرو هستند. گرچه فشار خون بالا در بزرگسالان رایج است، اما کودکان نیز ممکن است در معرض خطر باشند. در برخی کودکان، فشار خون بالا به علت مشکلات کلیوی یا قلبی ایجاد می‌شود؛ اما در تعداد بیشتری از کودکان، عادت‌های ناسالم زندگی مانند رژیم غذایی ناسالم، چاقی و عدم ورزش، در ابتلا به فشار خون بالا نقش دارند.

عدم فعالیت جسمانی: افرادی که غیر فعال هستند دارای تعداد ضربان قلب بیشتری هستند. تعداد ضربان قلب بالاتر به معنای سخت تر کار کردن و انقباض بیشتر قلب و در نتیجه افزایش نیروی وارده به شریان‌ها می‌باشد. نداشتن فعالیت بدنی، خطر ابتلا به اضافه وزن را نیز افزایش می‌دهد.

استفاده از توتون و تنباکو: سیگار کشیدن و استفاده از تنباکو فشار خون را به طور موقت افزایش می‌دهد، اما مواد شیمیایی موجود در تنباکو می‌تواند به دیواره‌های شریان‌ها آسیب برساند. این آسیب باعث تنگی شریان‌ها و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی می‌شود. قرار گرفتن در معرض دود سیگار نیز می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.

مصرف زیاد نمک یا حساسیت به نمک: وجود سدیم بیش از حد در رژیم غذایی می‌تواند باعث تجمع مایعات در عروق و در نتیجه افزایش فشار خون شود. این حالت در بعضی از جمعیت‌ها مانند سالمندان، افراد چاق یا افراد مبتلا به نارسایی کلیوی (کلیوی) رخ می‌دهد.

کمبود پتاسیم در رژیم غذایی: پتاسیم به تعادل سدیم داخل سلولی کمک می‌کند. اگر به اندازه‌ی کافی پتاسیم در رژیم غذایی دریافت نباشد و فرد دچار کمبود پتاسیم شود، سدیم زیادی در خون تجمع می‌یابد و آب را به خود جذب می‌کند و باعث افزایش حجم داخل عروقی و در نتیجه افزایش فشار خون می‌شود.

مصرف بیش از حد الکل: مصرف زیاد الکل می‌تواند به قلب آسیب برساند. مصرف بیش از یک نوشیدنی در روز برای زنان و بیش از دو نوشیدنی در روز برای آقایان ممکن است بر فشار خون تاثیر گذارد.

استرس: سطح بالای استرس می‌تواند منجر به افزایش موقتی فشار خون شود. اگر با پرخوری، استفاده از تنباکو یا نوشیدن الکل به آرامش برسید، فقط با افزایش فشار خون مواجه خواهید شد.

آترواسکلروز: سفتی یا عدم کشش در شریان‌ها که منجر به افزایش مقاومت در عروق کوچک (مویرگ ها) می‌شود. این افزایش سختی سرخرگ‌های محیطی در افرادی مسنی که چاق هستند و ورزش نمی‌کنند و مصرف نمک بالایی دارند، دیده می‌شود.

انواع فشار خون بالا

یکی از مهمترین دسته بندی هایی که برای فشار خون بالا وجود دارد، دسته بندی این بیماری بر اساس منشاء آن است. در این نوع دسته بندی، فشار خون به طور کلی به دو دسته تقسیم می شود: فشارخون بالا اولیه، مقدماتی یا اساسی و فشارخون بالا ثانویه

پرفشاری اولیه: پرفشاری اولیه، پرفشاری اساسی نیز خوانده می شود. این نوع پرفشاری با گذشت زمان و بدون هیچ گونه دلیل مشخصی رخ می دهد. بیشتر افراد به این نوع پرفشاری مبتلا هستند. در فشار خون اولیه عموما حجم پلاسمای خون دچار اختلال می شود. همچنین ممکن است فعالیت های هورمونی ایجاد مشکل کنند. کمبود تحرک، استرس، غذای ناسالم و… نیز از دیگر عوامل ایجاد کننده فشار خون بالا اولیه یا مقدماتی هستند.

فشار خون ثانویه: فشار خون بالا ثانویه بر خلاف نوع اولیه، تنها به دلیل شرایط بدنی و عوامل استرس زا ایجاد نمی شود؛ بلکه علت اصلی ابتلا فرد به این بیماری، وجود بیماری های دیگر است. بیماری های دیگر باعث شده اند تا فرد را به سمت فشار خون بالا سوق دهند. درمان فشار خون ثانویه کمی پیچیده تر به نظر می رسد؛ چرا که باید برای درمان فشار خون بالا ثانویه، ابتدا بیماری های زمینه ای را درمان نمایید تا برای مبارزه با فشار خون بالا مهیا شوید.

عوامل موثر بر پرفشاری اولیه

ژن ها: برخی از افراد از نظر ژنتیکی مستعد فشار خون بالا هستند. این امر ممکن است ناشی از جهش های ژنی یا ناهنجاری های ژنتیکی باشد که از والدین به فرزندان ارث رسیده است.

تغییرات فیزیکی: گاهی تغییر یک چیز در بدن ممکن است با بروز مشکلاتی در سراسر بدن همراه باشد؛ فشار خون بالا می تواند یکی از این مشکلات باشد. به عنوان مثال، تصور می‌شود تغییرات عملکرد کلیه به علت افزایش سن می تواند موجب بر هم خوردن تعادل طبیعی نمک‌ها و مایعات در بدن شود. این تغییر ممکن است افزایش فشار خون را در پی داشته باشد.

محیط: سبک های زندگی ناسالم مانند عدم فعالیت بدنی و رژیم غذایی ضعیف، می تواند با گذشت زمان بدن را تحت تأثیر قرار دهد. برخی از سبک های زندگی می تواند منجر به مشکلات وزن شود. اضافه وزن یا چاقی می تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش دهد.

عوامل موثر بر پرفشاری ثانویه

بیماری های کلیوی: بیماران کلیوی باید دقت داشته باشند که احتمال ایجاد فشار خون در آن ها زیاد است. در صورت وجود بیماری های کلیوی، کلیه دیگر نمی تواند به صورت قبل مایعات را فیلتراسیون کند و مایعات اضافی باعث ایجاد فشار خون بالا در فرد می شوند. بهتر است در کنار توجه به درمان بیماری خود، حتما برای پیشگیری از ابتلا به فشار خون با رعایت غذایی و تحرک مناسب، اقدام کنند. بیماری کلیوی یکی از مهم ترین بیماری های زمینه ای و از علل اصلی بر روی فشار خون در افراد است.

سندروم کوشینگ: این بیماری که احتمالا به دلیل مصرف داروهای کورتیکواستروئید باشد، یکی از عوامل ایجاد کننده فشار خون بالا در افراد است.

هایپرپلازی مادرزادی آدرنال: این بیماری که نوعی بیماری مادرزادی است، عاملی برای بروز فشار خون بالا در افرادی است که حتی ممکن است هیچ گونه استرسی به خود راه ندهند یا غذاهای پرنمک مصرف نکنند. این بیماری در واقع نوعی اختلال در غده آدرنال است که وظیفه ترشح کورتیزول را دارد. اگر به این بیماری مادرزاد مبتلا هستید، باید رعایت های غذایی زیادی را از دوره نوجوانی لحاظ کنید.

پرکاری تیروئید: پرکاری تیروئید یکی از بیماری های رایج است. این بیماری خود عاملی برای بروز فشار خون بالا است. افراد مبتلا به این بیماری عموما لاغر هستند، با این حال در خطر ابتلا به فشار خون قرار دارند. پرکاری تیروئید در آزمایش های عمومی و تخصصی مشخص می شود. اگر به این بیماری مبتلا هستید، حتما باید رعایت های غذایی و به ویژه تحرک مناسب را در نظر بگیرید.

پرکاری پاراتیروئید: این بیماری بر روی سطح کلسیم و فسفر بدن تاثیر می گذارد و به صورت غیرمستقیم باعث ایجاد فشار خون بالا می شود.

بارداری: یکی از عوامل ایجاد کننده فشار خون که ممکن است بسیار خطرناک باشد، بارداری است. مادر باردار باید مراقب باشد که مصرف هر نوع ماده غذایی برای او مناسب نیست. به ویژه اگر در خطر فشار خون بالا قرار داشته باشد. اگر در ماه های پایانی بارداری مادر به این بیماری مبتلا شود، ممکن است جنین یا خود او در خطر بیافتد. تمامی درمان هایی که برای فشار خون بالا در دوران بارداری توصیه می شود، باید زیر نظر پزشک معالج و متخصص انجام شود.

آپنه خواب: بیماری تنفسی آپنه خواب یا همان قطع تنفس در هنگام خواب، یکی از دلایل بروز فشار خون بالا در افراد است. این بیماری به دلیل لوزه بزرگ یا دیگر مشکلات تنفسی ایجاد می شود و حتی ممکن است فرد خودش هم تا مدت ها از این بیماری خبر نداشته باشد. آپنه خواب نیز می تواند عاملی مستقیم برای ایجاد فشار خون بالا در فرد باشد.

چاقی: هرچه وزن بالاتر رود، بدن جهت تامین اکسیژن و مواد مغذی بافت‌ها خون بیشتری نیاز دارد. افزایش حجم خون داخل عروقی، فشار روی دیواره‌های شرایین را افزایش می‌دهد. این بیماری خود عاملی برای بروز بیماری های جانبی مثل کبد چرب، فشار خون بالا، دیابت و… است. چاقی اثرات منفی زیادی بر روی فشار خون داشته و آن را از حالت طبیعی خارج می کند.

غذاهای مفید برای فشار خون بالا

افراد دچار پرفشاري، نياز به كاهش دريافت سديم دارند. پتاسيم و كلسيم اضافي نيز مي‌تواند به كاهش فشارخون كمك كند. در نتیجه دانستن غذاهای مفید برای فشار خون بالا مهم و ضروری است.

موز، زردآلو، انجير، گريپ‌فروت، هلو، انگور و آلو ميوه‌هايي سرشار از پتاسيم هستند و سيب‌زميني، سير، براكلي، كدو سبز، قارچ و گوجه‌فرنگي و سبزي‌ها سرشار از پتاسيم هستند. حبوبات نيز از اين نظر غني‌اند.

ميوه‌ها و سبزي‌ها داراي مقدار كم ‌سديم هستند و بايد به وفور مصرف شوند؛ چرا که از جمله غذاهای مفید برای فشار خون بالا هستند.

مركبات، توت‌ها و سبزي‌هاي داراي برگ سبز، ‌منابع خوب ويتامين ث هستند. دريافت كم اين ويتامين با پرفشاري ارتباط دارد. مصرف مكمل ويتامين ث درافراد دچار پرفشاري و همچنين افراد سالم سبب كاهش فشارخون مي‌شود.

گوشت و مرغ طبخ شده بدون نمك براي افراد دچار پرفشاري توصيه مي‌شود. براي معطر كردن گوشت مي‌توان از سبزي هاي معطر، ادويه‌ها و ميوه‌ها استفاده كرد. به عنوان مثال براي گوشت گوسفند از مرزنگوش و مريم گلي، براي مرغ از شويد و ترخون و براي جگر از پرتقال مي‌توان استفاده كرد.

ماهي تازه، ‌منجمد يا كنسروشده بدون آب نمك خوب هستند. مي‌توان ماهي را با برگ‌بو، شويد، فلفل قرمز و سياه، ادويه‌ها، مركبات، سس‌هاي خانگي بدون نمك و ساير سبزي‌ها معطر كرد. ماهي‌هاي حاوي اسيدهاي چرب مفيد از قبيل حلوا، سالمون و قباد چندين بار در هفته توصيه مي‌شوند.

سبزي‌هاي ريشه‌اي از قبيل سيب‌زميني، همچنين برنج، ماكاروني، رشته‌ها و حليم‌ بدون نمك و همچنين مواد نشاسته‌اي داراي سديم كم هستند و مي‌توان به عنوان پايه‌اي براي وعده غذايي از آن ها استفاده كرد.

دانه كنجد و سبزي‌هاي برگ سبز، منابع كم سديم و تامين كننده كلسيم هستند.

سير نيز به كاهش فشار خون كمك مي‌كند.

غذاهای مضر برای فشار خون بالا

از سوسیس، کالباس، کنسرو گوشت، برگرها و سایر فرآورده‌های گوشتی به علت دارا بودن مقادیر بالای سدیم باید پرهیز کرد. سبزی‌های کنسرو شده در آب نمک، زیتون شور، چیپس و سایر تنقلات شور نیز نباید مصرف شوند.

سس‌ها، ‌سوپ‌ها، قرص‌های گوشت، کنسرو لوبیا و سایر غذاهای آماده مصرف می‌تواند سبب تشدید بیماری شود.

افراد دچار فشار خون بالا سوسیس، کالباس، کنسرو گوشت، برگرها، سبزی‌های کنسروشده در آب نمک، زیتون شور، چیپس و سایر تنقلات شور را نباید مصرف کنند.

مصرف الکل با فشار خون بالا ارتباط داشته و می‌تواند سبب تشدید بیماری شود.

در طبخ به جای کره و روغن نباتی جامد بهتر است از روغن زیتون، ذرت، سویا و کانولا استفاده کرد.

مواد حاوی کافئین از قبیل قهوه، چای، نوشابه‌های کولا و شکلات سبب افزایش فشار خون می‌شوند و باید در حد اعتدال مصرف شوند.

راه های پیشگیری از فشار خون بالا

وزنتان را کنترل کنید. اگر اضافه ‌وزن دارید، رژیم بگیرید. کم کردن حتی یک کیلوگرم از وزنتان هم مفید است.

مرتب ورزش کنید؛ 30 دقیقه ورزش در هر روز بهترین راه مبارزه با پرفشاری خون است.

مصرف روزانه نمک را کم کنید (حدود 1 قاشق چای‌خوری). سدیم علاوه بر نمک در بسیاری از غذاهای بسته‌بندی ‌شده، نوشابه‌های گازدار، جوش شیرین و بعضی شربت معده‌ها وجود دارد. برای اطلاع یافتن از مقدار سدیم بکار رفته در مواد غذایی برچسب آن ها را قبل از مصرف به ‌دقت مطالعه کنید.

از رژیم غذایی حاوی میوه و سبزیجات فراوان، لبنیات کم‌چرب و غذاهای حاوی پتاسیم نظیر دانه‌های سبوس‌دار و خشکبار استفاده کنید. به ‌نظر می‌رسد پتاسیم از پرفشاری خون جلوگیری می‌کند. مصرف 3500 میلی گرم پتاسیم در روز توصیه می‌شود.

از مصرف مشروبات الکلی بپرهیزید.

در نظر داشته باشید که اندازه گیری فشار خون را در برنامه تست های 6 ماهه خود قرار دهید.

اگر سابقه‌ خانوادگی‌ فشار خون‌ بالا وجود داشته‌ باشد، اندازه گیری فشار خون‌ باید مرتباً انجام‌ شود.

اگر باردار هستید، مرتب برای معاینه پیش از زایمان به مراکز درمانی مراجعه کنید تا مراقب بهداشت بتواند به پرفشاری احتمالی خون پی ببرد و به ‌موقع کنترل کند.

اگر از قرص های ضدبارداری حاوی استروژن استفاده می کنید یا تحت هورمون ‌درمانی هستید، اندازه گیری فشار خون برای شما ضروری است.

درمان های خانگی فشارخون بالا

غذاهای مفید برای فشار خون بالا و در واقع داروهای گیاهی فشار خون که در هر خانه ای موجود می باشد، عبارتند از:

سیر: یک تکه سیر را در دهان خود نگه دارید و سعی کنید آن را 15 دقیقه بمکید. همچنین می توانید 1 تا 2 حبه سیر را خرد کنید، آن را در یک لیوان آب مخلوط کنید و بنوشید. یک روش دیگر آن است که تکه های خرد شده را بردارید، آن را روی یک تکه میوه بگذارید با عسل بپوشانید.

هویج: روزانه 1 تا 3 لیوان آب هویج بنوشید. مطمئن شوید میوه ارگانیک خریده اید و هیچ شکری اضافه نکنید.

گوجه فرنگی: یک فنجان گوجه فرنگی تازه، سس گوجه فرنگی و یا آب میوه ترکیبی را هر روز بخورید. اگر طعم گوجه فرنگی را دوست ندارید، از مکمل های لیکوپن استفاده کنید.

کرفس: کرفس خرد شده را در چایی، غذا و یا آب کرفس تازه بریزید و 3 بار در روز بنوشید.

انار: دانه انار را به سالاد اضافه کنید و یا آب آن را بگیرید.

چغندر و تربچه: آب چغندر یا تربچه بهترین نوع سبزیجات هستند که فشار خون را کاهش می دهند. روزانه یک لیوان آب از آن را بنوشید.

کنجد: کنجد یکی از غذا های مفید برای فشار خون است. یک اونس کنجد یا روغن کنجد را روزانه، حداقل 2 ماه به غذاهای خود اضافه کنید.

زنجبیل: زنجبیل تازه را به اسموتی و آب میوه اضافه و سعی کنید زنجبیل را در غذای روزانه خود بگنجانید.

فلفل قرمز: یک قاشق چای خوری فلفل قرمز روزانه مصرف کنید. اگر طعم آن برای شما بسیار تند است، می توانید مکمل فلفل را مصرف کنید.

شکلات تیره: مطمئن شوید شکلات یا پودر کاکائو حداقل 50 تا 80 درصد از کاکائو را تشکیل می دهد تا از مزایای بهره مند شوید. فقط به خاطر داشته باشید هر چه مقدار کاکائو بیشتر باشد، مغذی تر است.

هل: یک قاشق چای خوری از پودر هل را با عسل ارگانیک خام در یک فنجان آب تصفیه شده مخلوط کنید و دو بار در روز بنوشید.

امگا 3: ماهی چرب مثل ماهی قزل آلا، شاه ماهی، قزل آلا، کنسرو ماهی تن و ساردین حاوی مقدار خوبی از امگا 3 است. مقدار توصیه شده از امگا 3 1000 میلی گرم است.

ویتامین د: ویتامین د 3 شکل فعال آن در بدن است که بدن می تواند از آن استفاده کند. مقدار توصیه شده از این ویتامین در هر روز، 2000 واحد است.

سخن پایانی

فشار خون بالا نوعی بیماری است که برای جلوگیری از بروز عواض آن باید از غذاهای مفید برای فشار خون بالا استفاده نمود و هر از چند وقت یک بار چه فرد سالم و چه فرد مبتلا باید به اندازه گیری فشار خون اقدام نمایند. در این مقاله سعی کردیم، به غذاها و داروهای مناسب فشار خون بالا نیز اشاره کنیم. گروه فارماکالا امیدوار است که این مقاله برای تمامی دوستان مفید واقع شود.