گیاه پنج انگشت (Vitex agnus-castus) از دسته گیاهان دارویی است که به دلیل گل های زیبایی که دارد، کاشت آن در باغچه و فضای سبز نیز به عنوان یک گیاه زینتی رایج است. قسمت مورد استفاده این گیاه در طب سنتی میوه، برگ و گل های آن است. مکمل های حاوی گیاه پنج انگشت موجب درمان ناباروری میگردند. درمان ناباروری با مکمل حاوی گیاه پنج انگشت از فواید دارویی این گیاه است. در ادامه مکمل های حاوی گیاه پنج انگشت معرفی میگردند.
گیاه پنج انگشت
گیاه پنج انگشت معروف به فلفل بیابانی به شکل درختچه ای به ارتفاع ۱ تا ۱/۵ متر است و گل هایی به رنگ آبی یا زرد به شکل سنبله دارد که در اواخر تابستان ظاهر می شوند. میوه این گیاه بسیار کوچک در اندازه دانه فلفل سیاه، به شکل توت و قهوه ای رنگ است و بویی مانند بوی نعناع دارد. این درخت دارای برگهای پنجه مانند است و در بستر رودها و مناطق پست و دره ها بیشتر دیده می شود. این گیاه بومی کشور های آسیای مرکزی است. طبع گیاه پنج انگشت معتدل میباشد و در برخی از متون طب سنتی از این گیاه با طبعی گرم و خشک، نام برده‌اند.
گیاه پنج انگشت یک مکمل گیاهی محبوب است که برای درمان انواع مشکلات سلامتی استفاده می شود. پنج انگشت یکی از گیاهانی است که در درمان بیماری های زنانه کاربرد دارد. تحقیقات جدید اثر درمانی این گیاه را در سندرم پیش از قاعدگی (PMS)، رفع عوارض یائسگی و افزایش شیر مادران شیرده را نشان می دهد. از خواص دیگر این گیاه می توان تعادل چرخه قاعدگی و ترویج تخمک گذاری، کمک به غده هیپوفیز و افزایش پروژسترون بدون هورمون اشاره نمود.
فواید دارویی گیاه پنج انگشت
تاثیر بر علائم قبل از قاعدگی
نزدیک به 75 درصد از زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی هستند. عصار گیاه پنج انگشت در جلوگیری از بروز علائم مرتبط با سندرم قبل از قاعدگی (PMS) و اختلال دیسفوریک قبل از قاعدگی (PMDD) مؤثر است. عصاره این گیاه بهترین درمان برای تسکین حساسیت پستان در این دوره میباشد. علائمی مانند درد سینه، تحریک‌پذیری، نوسانات خلقی و سردرد از جمله نشانه های سندروم پیش از قاعدگی هستند که استفاده از دمنوش پنج‌انگشت به بهبود این علائم کمک شایانی می نماید.
گیاه پنج انگشتی موجب طولانی شدن فاز لوتئال چرخه قاعدگی می گردد. این گیاه فاقد هر گونه هورمون است اما در ترشح هورمون جسم زرد یا همان هورمون LH به بدن کمک می نماید. اگر فاز لوتئال چرخه قاعدگی طولانی شود ترشح هورمون جسم زرد افزایش یافته و منجر به تخمک گذاری می گردد. این نکته برای خانم هایی که با مشکل تخمک گذاری روبه رو هستند بسیار مفید است.
درمان اختلال آمنوره (بی دشتانی)
گیاه دارویی پنج انگشت می تواند اختلالات قاعدگی را از جمله آمنوره که در آن یک توقف در چرخه قاعدگی رخ می دهد، درمان نماید. درمان آمنوره یکی از فواید دمنوش گیاه پنج انگشت برای زنان است به این دلیل که می تواند هورمون ها به ویژه پروژسترون واستروژن را به تعادل برساند.
درمان اندومتریوز
اندومتریوز یک بیماری شایع در زنان است. بیماران مبتلا به اندومتریوز ممکن است درد شدیدی را تجربه نمایند. استفاده از دمنوش گیاه پنج انگشت می تواند به تسکین درد و علائم اندومتریوز خفیف کمک نماید. این دمنوش یک درمان خانگی موثر برای عفونت های واژن مانند گرفتگی های قاعدگی نیز محسوب می شود.
کاهش خطر ابتلا به سرطان
عوامل خارجی یا داخلی زیادی وجود دارند که می‌توانند شما را در معرض خطر ابتلا به سرطان های خاص قرار دهند. کاهش خطر ابتلا به سرطان یکی از فواید دمنوش گیاه پنج انگشت میباشد. عصاره میوه این گیاه از رشد سلول های بدخیم جلوگیری می نماید. نوشیدن دمنوش گیاه پنج انگشت به صورت منظم می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان ها مانند سرطان پستان، روده بزرگ و تخمدان کمک نماید.
کاهش علائم یائسگی
اثرات هورمون متعادل از پنج انگشت نیز ممکن است به تسکین علائم یائسگی کمک نماید. در یک مطالعه، روغن های پنج انگشت به 23 زن در یائسگی داده شد. این زنان بهبود علائم یائسگی، از جمله خلق و خو و خواب بهتر را گزارش نموده اند. برخی حتی دوره خود را به دست آوردند.
پیش گیری از بروز گرگرفتگی
دمنوش های زیادی وجود دارند که می توانند به کاهش تعداد دفعات و شدت گرگرفتگی کمک نمایند. این کاربرد دمنوش گیاه پنج انگشت نیز در فهرست خواص درمانی شگفت انگیز آن گنجانده شده است. چرا که استفاده از دمنوش گیاه پنج انگشت می تواند هورمون ها را در بدن تنظیم نماید.
رفع آکنه
عدم تعادل هورمونی و نوسانات آن، عامل اصلی آکنه و جوش صورت به ویژه در زنان است. اگر در امتداد فک و چانه تان، آکنه دارید گیاه پنج انگشت درمان طبیعی آکنه محسوب می شود که می تواند هورمون های شما را متعادل نماید و به کاهش تشکیل آکنه در زنان کمک نماید. تحقیقات اولیه حاکی از آن است که ممکن است به رفع آکنه های هورمونی، با تنظیم هورمون کمک کند.
درمان بیماری های سیستم عصبی
می توانید گیاه پنج انگشت را برای رفع بیماری های مختلف سیستم عصبی، سردرد خفیف تا روماتیسم و ورم مفاصل، سیاتیک و سینوویت مصرف نمایید. هم چنین به افزایش قدرت حافظه و نیرو بخشی آن کمک می نماید.
درمان پوکی استخوان در مردان
استفاده از عصاره گیاه پنج انگشت به افزایش تراکم استخوان و بهبود سلامت استخوان کمک می نماید و در نتیجه از پوکی استخوان در مردان پیشگیری می‌کند.
جلوگیری از ابتلا به سرطان پروستات
گیاه پنج انگشت مزایای شگفت انگیز دیگری نیز برای سلامتی دارد. استفاده از دمنوش این گیاه خطر ابتلا به سرطان پروستات را کاهش می‌دهد. گیاه پنج انگشت که دارای خواص ضد سرطانی است، توانایی زیادی برای کاهش سطح تستوسترون و مهار رشد سلول‌های سرطانی پروستات در بدن دارد.
کاهش حملات سرع
دمنوش گیاه دارویی پنج انگشت به کاهش حملات صرع کمک می نماید.
درمان ناباروری با مکمل حاوی گیاه پنج انگشت
یکی از شناخته شده‌ترین خواص گیاه پنج انگشت تقویت باروری زنان و درمان برخی مشکلات ناباروری در خانم‌ها است. این گیاه به پخش هورمون‌های استروژن، پروژسترون وتستوسترون در بدن کمک می نماید و از این رو تاثیر ویژه در تقویت باروری دارد. اعتقاد بر این است که قدرت و اثر گذاری گیاه پنج انگشت برای افزایش سطح پروژسترون، نتایج مثبتی دارد و گاهی اوقات، توسط گیاه پزشکان و ماماها برای جلوگیری از سقط جنین در زنان باردار استفاده می شود.
تحقیقات بالینی مدرن و استفاده سنتی در مورد گیاه پنج انگشت، نشان دهنده قابلیت شگفت انگیز آن در هماهنگی هورمون های باروری است. مصرف گیاه پنج انگشت در تقویت هورمون های زنانه تاثیر گذار میباشد. در واقع، ممکن است مصرف این گیاه تا پایان ماه سوم بارداری به جلوگیری از سقط جنین کمک نماید. اما مصرف این گیاه ممکن است باعث تحریک زود هنگام غدد شیردهی شود. بنابراین توصیه می شود که مصرف آن بعد از ماه سوم بارداری ادامه پیدا نکند. گیاه پنج انگشت همچنین در بهبود تخمک گذاری با توجه به سطح پرولاکتین بالا موثر است.
نحوه مصرف و زمان مصرف گیاه پنج انگشت
میوه گیاه پنج انگشت در بخش دارویی به شکل عصاره، کپسول، قطره و قرص مصرف دارویی دارد. در مصرف گیاه پنج انگشت به شکل دارویی به طور کلی توصیه می شود که یک بار در روز، هنگام صبح و با معده خالی (نیم ساعت قبل از صبحانه) مصرف شود.
مصرف قطره، معمولا بیشترین کاربرد دارد. معمولا مصرف قطره، سی تا چهل قطره و یک بار در روز است.
در صورت استفاده از کپسول میزان مصرف آن، 900-1000 میلی گرم است.
برای نتایج مطلوب در مصرف گیاه پنج انگشت، بهتر است که در دوره طولانی مدت مصرف شود. تحقیقات بالینی نشان می دهد که اثر بخشی گیاه پنج انگشت ممکن است 10 روز پس از مصرف، مشخص شود، اما اثر بخشی کامل آن ممکن است تا 6 ماه طول بکشد.
اما برای تغییرات پایدار، ممکن است لازم باشد تا یک سال یا بیشتر مصرف گردد. از آن جایی که مصرف گیاه پنج انگشت ممکن است تغییرات اساسی در بدن ایجاد نماید، به همین دلیل مدت زمان نتایج این دارو، کمی طول می کشد.
در صورتی که مصرف گیاه پنج انگشت به صورت ترکیب گیاهی همراه با سایر گیاهان باشد، در بطری آن را نگهداری نموده و به مدت طولانی مصرف شود.
طرز تهیه دمنوش پنج انگشت
20 گرم از گیاه پنج انگشت را ۱۵ دقیقه در 3 لیوان آب خیس نمایید؛ پس از ۳ دقیقه آن را بجوشانید و بگذارید ۱۰ دقیقه دَم بکشد؛ دمنوش را صاف و با عسل شیرین نمایید؛ روزانه یک فنجان از آن را پس از غذا بنوشید.
مکمل های حاوی گیاه پنج انگشت
قرص ویتاگنوس پورسینا
قرص ویتاگنوس Vitagnus پورسینا، دارویی با منشا کاملا گیاهی می باشد که حاوی ماده موثر میوه گیاه پنج انگشت است. این قرص در تنظیم هورمون‌های زنانه بسیار تاثیرگذار می باشد. این محصول گیاهی در برطرف نمودن مشکلات دوران یائسگی، رفع اختلالات قاعدگی و قبل از آن و کاهش یا توقف کیست های فیبروئیدی نیز موثر است.
قرص فمودین دینه
قرص فمودین دینه صد درصد گیاهی و حاوی 20 میلی گرم میوه گیاه ویتکس جهت برطرف نمودن اختلالات هورمونی زنان میباشد. این محصول در درمان اختلالاتی مانند بی نظمی های قاعدگی، سندروم پیش از قاعدگی، حساسیت و درد پستان، قاعدگی دردناک و خونریزی شدید، افزایش پرولاکتین و همچنین اختلالات ناشی از یائسگی موثر می باشد. 
مضرات گیاه پنج انگشت
به دلیل تاثیر زیاد گیاه پنج انگشت روی میزان هورمون ها در بدن زنان، استفاده از آن برای زنان مبتلا به سرطان سینه مضر است.
زیاده روی در مصرف ین گیاه برای کلیه ها مضر میباشد.
استفاده از این گیاه برای افراد دچار آلرژی و حساسیت پوستی باید با احتیاط همراه باشد.
توصیه می‌شود که مصرف گیاه پنج انگشت، برای افرادی که ذخایر کم انرژی دارند، سیستم ایمنی آن‌ها ضعیف بوده و بیشتر از غذا‌های فرآوری شده مصرف می‌کنند، همراه با تغییراتی در رژیم غذایی آن‌ها باشد.
نکات قابل توجه در مصرف گیاه پنج انگشت
مصرف این گیاه همزمان با مصرف دارو‌ها و قرص‌های ضد بارداری ممنوع است.
استفاده از گیاه برای بیمارانی که دارو‌هایی با محتوای برموکریپتین و دوپامین مصرف می نمایند، ممنوع میباشد.
افرادی که به مدت طولانی در حال مصرف آنتی بیوتیک یا استروئیدها هستند، قبل از شروع استفاده از گیاه پنج انگشت، با پزشک مشورت نمایند.
مصرف دمنوش پنج انگشت می تواند در 1 تا 2 درصد از زنان عوارضی مانند خارش بدن، حالت تهوع و اسهال را به همراه داشته باشد.
استفاده از دمنوش پنج انگشت در دوران بارداری ممنوع است، ولی زنان شیرده می‌توانند آن را مصرف نمایند.
دمنوش پنج انگشت نباید همراه با دارو‌های پروژسترونی و قرص های ضد بارداری مصرف شود.
کلام پایانی
گیاه پنج انگشت یک مکمل گیاهی محبوب است که برای درمان انواع مشکلات سلامتی استفاده می شود. تاثیر بر علائم قبل از قاعدگی، درمان پوکی استخوان در مردان و کاهش حملات سرع از فواید دارویی گیاه پنج انگشت میباشند. همانطور که در این مقاله اشاره شد ناباروری را میتوان با مکمل های حاوی گیاه پنج انگشت درمان نمود. جهت تهیه انواع مکمل های حاوی گیاه پنج انگشت میتوان به وب سایت فارماکالا مراجعه نمود.
در این بخش از مجله فارماکالا با ما همراه باشید با مطالبی در رابطه با گیاه پنج انگشت