کُلاژِن که از واژه یونانی کلا به معنای چسب گرفته شده یک پروتئین سخت، نا محلول و فیبری است که از فراوان ترین پروتئین های بدن است و حدود یک سوم از کل پروتئین های آن را تشکیل می دهد. کلاژن یکی از مهم ترین اجزای ساختمانی پوست، استخوان و دندان، ماهیچه ها، تاندون ها و رباط ها است.
در واقع کلاژن مانند چسبی است که بافت های مختلف بدن را در کنار هم نگه می دارد. یکی از ویژگی خاص این پروتئین خاصیت بازجذبی است، به این معنی که به اجزای کوچک تر تبدیل شده، تغییر شکل می دهد و دوباره جذب بدن می شود. این ویژگی خاص باعث شده که این پروتئین مناسب استفاده در طیف متنوعی از درمان های پزشکی باشد.
کلاژن همچنین در بسیاری از قسمت‌های دیگر بدن از جمله رگ‌های خونی، قرنیه چشم و دندان نیز وجود دارد. این پروتئین در بدن باعث اتصال بافت‌ها و سلول‌های مختلف به یکدیگر میشود و در واقع به همین دلیل است که این پروتئین، کلاژن نام دارد. کلاژن به ایجاد استحکام در ساختارهای مختلف بدن کمک میکند و همچنین با جلوگیری از جذب و انتشار مواد بیماری‌زا، سموم محیطی، میکروارگانیسم‌ها و سلول‌های سرطانی از ساختارهایی مانند پوست محافظت میکند. کاربرد های مکمل های کلاژن در ادامه بیان میگردد.
کاربرد های کلاژن
کلاژن جلوگیری از پیری زودرس پوست
کلاژن‌ها مولکول هایی هستند که قابلیت جذب مجدد توسط بدن را دارند، این بدان معنا است که این پروتئین ها می‌توانند شکسته شده، تغییر یافته و دوباره جذب بدن شوند. به همین دلیل است که از کلاژن‌ها در زمینه های مختلف پزشکی و مراقبت های زیبایی استفاده میشود.
زیبایی پوست
75 درصد از وزن خالص پوست، متعلق به کلاژن است. با افزایش سن، لایه‌های داخلی پوست، کلاژن خود را از دست می‌دهند و علاوه بر از دست دادن انعطاف پذیری خود، آسیب پذیر‌تر هم می‌شوند. پس طبیعی است در سلامت پوست بسیار تاثیر گذار باشد. کلاژن خاصیت ارتجاعی و رطوبت پوست را افزایش می دهد. این پروتئین در درم یا لایه میانی پوست به تشکیل یک شبکه فیبری از سلول ها به نام فیبروبلاست کمک می کند که سلول های جدید روی آن رشد می کنند.
این عمل باعث جوان سازی پوست می شود. کلاژن همچنین در تعویض و ترمیم سلول های مرده پوست نیز نقش دارد. مصرف کلاژن پوست را تحریک به تولید پروتئین های دیگری مانند الاستین و فیبریلین می کند که به ساختار پوست بهبود می بخشند و از بروز آکنه در پوست صورت جلوگیری میکند.
زیبایی موها
کلاژن سبب تولید اسید آمینه سازنده موها می گردد. مو از پروتئین کراتین تشکیل شده است. آمینواسید ها به تولید کراتین کمک می کنند و در نهایت کلاژن نیز آمینواسیدها را می سازد.
زیبایی موها با کلاژن
تسکین درد مفصلی
کلاژن، به افزایش تولید غضروف (ساختمانی قابل ارتجاع که استخوان‌ها را می‌پوشاند و از آنها محافظت میکند و به مفاصل کمک میکند راحت‌تر حرکت کنند) کمک میکند. تولید غضروف و کلاژن با افزایش سن، کاهش می‌یابد. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف مکمل‌های کلاژن (از جمله پودر کلاژن کلاژینو) به کاهش درد مفصلی و کنترل علائم آرتروز کمک میکند.
پیشگیری از بیماری های قلبی
بعضی از افراد، کلاژن را به منظور تقویت سلامت قلب مصرف می‌کنند. با اینحال تحقیقات محدودی وجود دارند که از این ادعا حمایت کنند. یک مطالعه مستقل در سال 2017 نشان داد که مصرف منظم تریپپتید کلاژن (به مدت 6 ماه) علاوه بر بهبود سطح کلسترول، ریسک تصلب شرایین را هم کم میکند.
جلوگیری از پوکی استخوان
همان طور که گفته شد، کلاژن مقدار قابل توجهی از ساختار استخوان را تشکیل می‌دهد و به قوی نگه داشتن استخوان‌ها کمک میکند. مطالعات در این زمینه نشان می‌دهد که مصرف مکمل های کلاژن از کاهش چگالی و استحکام استخوان جلوگیری میکند.
جلوگیری از پوکی استخوان با کلاژن
پانسمان زخم
کلاژن با جذب سلول‌های جدید پوست به محل زخم می‌تواند به بهبود زخم‌ها کمک کند. به همین منظور پانسمان‌هایی از جنس کلاژن برای سرعت بخشی به ترمیم بافت‌های آسیب دیده تهیه شده است.
افزایش توده عضلات
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد، استفاده از مکمل‌های کلاژن ممکن است به افزایش حجم عضلات کمک کند. بین ۱ تا ۱۰ درصد از بافت ماهیچه‌ای را کلاژن می‌سازد. این پروتئین برای حفظ استقامت و عملکرد صحیح ماهیچه‌ها ضروری است.
کاربردهای دیگر کلاژن
حفظ سلامت دستگاه گوارش
حفظ وزن متعادل
کاهش استرس و اضطراب
بهبود خلق و خوی فرد
بهبود سلامت مو وناخن‌ها
بهبود سلامت مو وناخن‌ها با کلاژن
محل ایجاد کلاژن
در طبیعت، کلاژن به طور انحصاری در حیوانات، به ویژه در گوشت و بافت‌های پیوندی پستانداران یافت میشود. کلاژن بخشی از بافت همبند است که در پوست به استحکام، ترمیم و تجدید مداوم سلول‌های پوستی کمک میکند. کلاژن برای خاصیت ارتجاعی پوست بسیار حیاتی است.
عوامل کاهش دهنده کلاژن در بدن
اولین و موثر ترین عامل کاهش سطح کلاژن در بدن افزایش سن است. به همین دلیل با افزایش سن، چین و چروک‌ها در پوست رو به فزونی می‌گذارند و رفته رفته پوست پیرتر میشود. عوامل دیگری مانند استرس، رژیم غذایی نامناسب، مصرف سیگار، قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید بدون محافظ و ضد آفتاب، از عوامل دیگری هستند که در کم شدن کلاژن، دخیل میباشند.
مواد غذایی که باعث افزایش کلاژن در بدن می‌شوند
همه کلاژن ها از پیش ساز کلاژن یا پروکلاژن ساخته می‌شوند. بدن پروکلاژن را با ترکیب دو اسیدآمینه پرولین و گلایسین می‌سازد. با مصرف برخی از مواد غذایی میتوان به بدن برای تولید بیشتر کلاژن کمک کرد.
ترکیبات غذایی افزایش دهنده کلاژن
آنتوسیانیدین‌ها
این آنتی اکسیدان در توت سیاه، زغال اخته، گیلاس و تمشک به وفور یافت میشود.
ویتامین A
در غذاهای حاوی گوشت حیوانات و در غذاهای گیاهی به صورت بتاکاروتن وجود دارد.
ویتامین C
مقادیر زیادی در مرکبات، انواع فلفل‌ها و توت فرنگی یافت میشود.
پرولین
مقادیر زیادی از این اسید آمینه در سفیده تخم مرغ، جوانه گندم ، لبنیات، کلم، مارچوبه و قارچ مشاهده شده است.
گلایسین
مقادیر فراوانی از این اسید آمینه در پوست مرغ و ژلاتین یافت میشود، اما اسید آمینه گلایسین در غذاهای مختلف حاوی پروتئین نیز وجود دارد.
مس
مقادیر زیادی از این ماده معدنی در گوشت، روغن آرگان، دانه کنجد، پودر کاکائو، پنیر و عدس یافت میشود.
فواید کلاژن برای پوست و مو
بدن برای تولید کلاژن علاوه بر موارد فوق، به پروتئین‌هایی با کیفیت بالا و اسیدهای آمینه مختلف نیاز دارد که این موارد را از گوشت، غذاهای دریایی، حبوبات، لبنیات و سویا می‌تواند تامین کند.
عوارض جانبی مصرف مکمل های کلاژن
با توجه به این که شواهدی حاکی از اثرات بهبود بخش مکمل‌های کلاژن در بدن وجود دارد، اما مصرف هر گونه مکملی بدون دستور پزشک، عوارض جانبی نیز ممکن است به همراه داشته باشد. در حالت کلی مکمل‌های کلاژن عوارض کمی دارند که در زیر به برخی از آنها اشاره میشود.
مشکلات روده
ایجاد مشکلاتی در معده مانند احساس سنگینی
بروز حساسیت‌های پوستی
کسانی که به ماهی، صدف یا تخم مرغ حساسیت دارند نباید کلاژن مصرف کنند؛ چراکه بیشتر مکمل‌ها با استفاده از این ترکیبات ساخته شده‌اند.
عوارض جانبی مصرف مکمل کلاژن
کلام پایانی
زیبایی پوست، مو، تسکین درد مفصلی، جلوگیری از پوکی استخوان، حفظ سلامت دستگاه گوارش، حفظ وزن متعادل و کاهش استرس و اضطراب از جمله کاربردهای کلاژن میباشند. با مصرف مکمل های حاوی مس، گلایسین، پرولین، ویتامین آ و ث میتوان به فرآیند ساخت کلاژن کمک کرد و از فواید آن بهره مند شد.
مشاهده انواع کلاژن