لوپوس یک بیماری خودایمن است، که در آن سیستم ایمنی که وظیفه دفاع در برابر عوامل بیرونی مانند عفونت ها را دارد، به اشتباه علیه سلولهای بدن فعال شده و باعث آسیب به بافت های بدن میشود. این حالت گاهی محدود به یک اندام و گاهی مختص یک بافت خاص در نقاط مختلف بدن می شود. در نهایت بیماری های خود ایمنی باعث آسیب و از بین بردن یک بافت یا اندام می شوند. در این بیماران سیستم ایمنی آنتی بادی هایی تولید می کند که ایجاد کننده التهاب و آسیب های بافتی می باشند. اگرچه در برخی بیماران علائم خفیفی دیده می شود اما در نوع شدید آن التهاب های مفصلی-اسکلتی، آسیب های پوستی، سیستم خونی، کلیوی، عصبی، ریوی، قلبی مشاهده شده است.
درمان بیماری لوپوس با سلولهای بنیادی
درمان طیف گسترده ای از بیماری های خود ایمنی با استفاده از سلول های بنیادی در حیوانات، بهبود قابل قبولی را در بافت های آسیب دیده نشان داده است. سلول های بنیادی مزانشیمی علاوه بر التیام بافت های آسیب دیده توانایی منحصر به فردی در تعدیل سیستم ایمنی بدن به منظور خاموش کردن پاسخ های پاتولوژیک و حفظ توانایی آن در مبارزه با بیماری دارند.
با استفاده از سلول هاي مغز استخوان بيماران مبتلا به لوپوس ميتوان التهاب مزمن ايجاد شده را تا حد زيادي تخفيف داد. نيمي از 50 بيماري كه به منظور درمان لوپوس تحت عمل پيوند سلول بنيادي قرار گرفتند، بعد از پنج سال به طور كامل بهبود يافتند و هيچ گونه اثري از عوارض اين بيماري در آنها ديده نميشود.
همچنین بیماری هایی که به درمان با کمک سلول بنیادی پاسخ داده اند می توان به آرتریت روماتوئید، ام اس و لوپوس اشاره کرد. درمان بیماری خود ایمنی با سلولهای بنیادی از جمله موضوعات جذاب روز است.
نحوه انجام عمل به اين صورت است كه قبل از پيوند، تمام سلولهاي سيستم ايمني بدن بيماران تحت اشعه قرار ميگيرد تا در روند عمل اخلالي ايجاد نشود. پژوهشگران معتقدند با اين كه دستگاه دفاعي فرد با اين روش از بين مي رود، اما به تدريج، سلولهاي جديدي تشكيل شده و اختلالات ناشي از بيماري لوپوس نيز ناپديد مي شود. مقدار سلول لازم جهت پیوند برای هر بیمار در یک تزریق، شامل دو میلیون سلول به ازای هرکیلوگرم از وزنشان میباشد.
علت بیماری خود ایمنی
علت واکنش های خودایمنی، هنوز بطور کامل شناخته نشده است و احتمالا مجموعه ای از عوامل خارجی (شامل آنتی ژن های مختلف) و عوامل داخلی (شامل عوامل ژنتیکی) باعث ایجاد اختلال در فعالیت سیستم دفاعی بدن می شوند.
در حالی که بیماری های خود ایمنی به ارث نمی رسند اما ژن هایی که از والدین منتقل می شوند می توانند فرد را مستعد ابتلا به یک بیماری خود ایمنی کمک کنند علاوه بر این، اعضای خانواده فردی که دارای بیماری های خود ایمنی است امکان دارد مجموعه ای از ژن های غیر طبیعی را به ارث برده و آن ها را بروز دهند.
راه درمان بیماری خود ایمنی لوپوس
در حال حاضر برای بیماری های خود ایمنی سعی بر این است تا با استفاده از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند استروئید ها، متوترکسات، سیکلوسپورین (cyclosporine) و… آن ها را کنترل و درمان کنند؛ اما این روش ها موقتی بوده و بیماری را درمان نمی کنند و از طرفی دارای عوارض جانبی فراوانی نیز هستند. یکی از روش های درمانی که در بیماران خود ایمنی مقاوم و شدید به کار می رود، استفاده از پیوند مغز استخوان با سلولهای بنیادی می باشد.
سلولهای بنیادی
سلول های بنیادی با قابلیت بازسازی خارق العاده خود، توانایی این را دارند که طیف وسیعی از سلول ها و بافت ها را ایجاد کنند. مطالعات نشان داده اند که اگزوزوم های مشتق شده از سلول های بنیادی مزانشیمی پلاسنتا، که بعد از زایمان به عنوان زباله بیولوژیک حذف می شـوند، حاوی ترکیباتی پیچیده از نانوذرات سیگنالینگ ترشح شده توسط این سلول ها می باشند و می توانند کلید اصلی تنظیم طوفان سیتوکین که مشخصه لوپوس می باشند را مهار کنند.
اگزوزوم ها در مقایسه با سلول های بنیادی مزانشیمی، مشخصاتی مثل ایمنی بیشتر، ثبات و مقیاس پذیری دارند. درمان با سلول های بنیادی انسانی، به استثنای پیوند مغز استخوان، هنوز در مرحله آزمایشی است. بنابراین پیش بینی اینکه چگونه می تواند در بخش بالینی به شکل متداول به کار رود و اینکه چه خطراتی می تواند داشته باشد دشوار است.
مزایای استفاده از سلولهای بنیادی
کاهش علائم و التهابات ناشی از این بیماری، کاهش هزینه های درمان برای فرد بیمار، کاهش هزینه های اعمال شده بر سیستم دارویی وبیمه کشور، جلوگیری از خروج ارز از کشور، کمک به فرد بیمار و کاهش استرس ناشی از کرونا بر فرد و خانواده ایشان، جلوگیری از تمرکز و ازدحام بیماران در پایتخت و مراجعه آن ها به مرکز استان همجوار، جلوگیری از خروج نیروهای مجرب داخل کشور، دعوت به همکاری از افراد متخصص در این زمینه از خارج از کشور از مزایای این طرح می باشد.
نقش سلول های بنیادی در درمان بیماری های ژنتیکی
سلول های بنیادی علی الخصوص سلول های بنیادی مزانشیمی در محل بافت ملتهب مستقر شده و منجر به تولید عوامل ضد التهابی می گردند. این واسطه ها به صورت موضعی عمل کرده و پاسخ ایمنی کل بدن بیمار را سرکوب نمی کنند. علاوه بر این، سلول های بنیادی مزانشیمی باعث القای تولید سلول های تنظیم کننده T می شوند (نوعی سلول ایمنی که عملکرد آن محافظت از بدن در برابر حملات خود ایمنی است).
به دلیل بالا بودن پتانسیل درمان سلول بنیادی و تحقیقات گسترده ای که جهت درمان بیماری ها با این روش صورت گرفته است، امید است که در آینده ای نزدیک بتوان بیماری های مزمنی از جمله بیماری های خود ایمنی را با این روش درمان کرد. این سلول ها قابلیت بالایی در درمان دارند و مطمئنا در آینده ای نزدیک از کاربردهای درمانی آن ها بسیار خواهیم شنید.
اگرچه استفاده از سلول بنیادی مزانشیمی بـه عنـوان منبـع سلولی با ارزش در درمان قطعی بیماری های التهابی موثر می باشند، اما این فناوری از نظر ایمنی، بقای سلول، قابلیت مقیاس پذیری و مسائل قانونی محدود شده است، که آن را به گزینه ای غیر عملی برای رفع نیازهای میلیون ها بیمار مبتلا به لوپوس در سراسر جهان تبدیل می کند.
کلام پایانی
تا کنون درمان طیف گسترده ای از بیماری های خود ایمنی از جمله لوپوس با استفاده از سلول های بنیادی در حیوانات، بهبود قابل قبولی را در بافت های آسیب دیده نشان داده است. نحوه انجام عمل به اين صورت است كه قبل از پيوند، تمام سلول های سیستم ایمنی بدن بيماران تحت اشعه قرار ميگيرد تا در روند عمل اخلالي ايجاد نشود. سلول های بنیادی با قابلیت بازسازی خارق العاده خود، توانایی این را دارند که طیف وسیعی از سلول ها و بافت ها را ایجاد کنند.