از زمان ازدواج، زوجین به فکر سلامت فرزند آبنده خود می باشند. هرچند اطمینان از سلامت پدر و مادر لازمه سلامت جنین است. اما سلامت جنین در بارداری، همواره مهمترین دغدغه هر پدر و مادري است. بارداری دوران بسیار حساسی است و توجه به نیازها و سلامتی زنان در این زمان اهمیت ویژهای دارد.
اگر مادر در این دوران به بیماری خاصی مبتلا شود همین امر میتواند سلامت جنین را به خطر بیاندازد. از ضروری ترین مراقبت های دوران بارداری، انجام آزمایش هایی است که باید برای مطمئن شدن از سلامت جنین انجام شود. برخی از این تست ها برای همه مادران باردار لازم است. اما بعضی از آنها با توجه به نظر متخصص و در مواردی انجام می شود که ممکن است سلامتی جنین در خطر باشد. در ادامه به بررسی بیماری های جنین در دوران بارداری میپردازیم.
بیماری های جنین
بیمارهای جنین در دوره بارداری
عفونت
عفونت جنین در شکم مادر به شرایطی اطلاق می شود که جنین در درون رحم مادر دچارعفونت شده و با عفونت مادرزادی به دنیا می آید. که در برخی موارد از روی نشانه های مادر، آزمایشات و سونوگرافی ها قابل تشخیص خواهد بود. علت اصلی این عارضه مواجهه مادر با ویروس هایی همچون سیتومگالوویروس، سرخجه و … است. مادرانی که در دورۀ بارداری به بعضی از بیماریهای مهم عفونی مبتلا میشوند، ممکن است نوزادانی معیوب به دنیا بیاورند. از جمله مهمترین این بیماریها میتوان به هپاتیت B، هپاتیت C، ایدز، سرخچه، سیتومگالوویروس، سفلیس، آبله مرغان و عفونت ادراری اشاره کرد.
دیابت
دیابت عوارض زیادی بر مادر و جنین دارد. همچنین دیابت سبب رشد بیش از حد جنین ویا برعکس باعث محدودیت رشد جنین یا مرده زایی می شود. عوارض دیگر این بیماری، مرگ غیر قابل توجیه جنین، افزایش مایع آمنیون و اختلال در دستگاه تنفسی نوزاد می باشد. معمولا این نوزادان بعد از تولد دچار افت سریع قند شده و کمبود کلسیم دارند. علت نارس شدن نوزاد نیز همین نوعع دیابت است.
عوارض دیابت بر مادر و جنین
بیماری میکرو سفالی
کلمه میکروسفالی (Microcephaly) از دو بخش میکرو (Micro) به معنی کوچک و سفالی (Cephaly) به معنی سر تشکیل می شود. این اختلال یکی از اختلال های مرتبط با جمجمه است که در آن مغز در اثر کوچک بودن جمجمه به اندازه کافی رشد نمی کند. میکروسفالی زمانی اتفاق می افتد که مغز در دوره جنینی به طور کامل رشد نکرده باشد یا اینکه بعد از تولد رشدش متوقف شده باشد. علل میکروسفالی جنین اختلالات کروموزومی است که می توانند منجر به میکروسفالی شوند. دلایل دیگر میکروسفالی می توانند مربوط به وقایع دوره بارداری و جنینی باشند. مصرف و مواجهه با مواد خطرناکی مثل الکل، مواد مخدر و مواد سمی. مصرف الکل در دوره بارداری می تواند به سندروم جنین الکلی بینجامد که احتمال میکروسفالی شدن را بالا می برد.
عوامل ابتلای جنین به میکروسفالی
عفونت های خاص (نظیر توکسوپلاسموز، سرخچه و سیتومگالوویروس)
نرسیدن خون کافی به مغز جنین به دلایل مختلف
قرارگیری در معرض اشعه های مضر خصوصا قبل از هفته پانزدهم جنینی
سوءتغذیه شدید یا عدم تغذیه مناسب حین بارداری
فنیل کتونوری کنترل نشده مادر
مبتلا شدن مادر به ویروس زیکا در این دوره
پیشگیری از میکروسفالی
آگاهی درباره احتیاطات و وقایع دوره بارداری نقش مهمی در پیشگیری از میکروسفالی دارد. به طور کلی مصرف مواد مخدر، الکل و سایر سموم حین دوره بارداری، عوارض زیادی برای کودک در آینده دارد. لذا پیشگیری از مصرف این مواد، در کاهش ریسک ابتلا به میکروسفالی نقش مهمی دارد.
درمان و پیشگیری از میکروسفالی جنین
بیماری هیدروسفالی
هیدروسفالی (که همچنین آب آوردن مغز نیز نامیده میشود) میتواند باعث تورم و بزرگ شدن استخوان جمجمه جنین شود، چرا که مغز برای جای دادن این مایع در خود نیاز به فضای بیشتری دارد. هیدروسفالی بیشتر بعلت ناهنجاری مادرزادی تنگی در مجرای مغزی (سیلویوس) مادرزادی یا خونریزی و عفونت نوزادی داخل بطنی پدید میآید. بزرگ شدن بالای سر همراه با نازک شدن استخوان های جمجمه و جدا شدن درزها و در موارد پیشرفتهتر آتروفی اپتیک و اختلال در حرکت چشم ها و مشکل در تعادل و راه رفتن کودک دیده میشود.
علت هیدروسفالی
در اکثر موارد، تشخیص علت اصلی هیدروسفالی دشوار است. گاهی اوقات ناهنجاری های ژنتیکی جنین یا اختلالات رشد که به بیماری هایی مانند اسپینا بیفیدا ارتباط دارد، میتواند باعث بروز هیدروسفالی مادرزادی شود. آسیب دیدگی های تروماتیک سر قبل از زایمان و حین زایمان میتواند باعث انسداد بطن های مغز شود و از جریان طبیعی مایع مغزی نخاعی در سیستم اعصاب مرکزی نوزاد جلوگیری کند.
شکاف کام (لب شکری) جنین
لب شکری و شکاف کام از جمله رایجترین نقایص مادرزادی هستند. اصولا شکاف لب و شکاف کام هنگامی رخ میدهند که بافتهای صورت و دهان جنین به درستی جوش نخورند. به طور معمول، بافت های تشکیلدهنده لب و کام در ماههای دوم و سوم بارداری به یکدیگر متصل میشوند. محققان بر این باورند که بیشتر موارد لب شکری در اثر تعامل عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد میشوند. به همیندلیل، در بسیاری از نوزادان علت قطعی آن قابل پیشبینی نیست.
مادر یا پدر می توانند ژن هایی را که باعث ایجاد شکاف میشوند، به تنهایی یا به عنوان بخشی از یک سندرم ژنتیکی که شامل شکاف لب یا شکاف کام است (مانند سندرم ولوکاردیوفاشیال) به جنین منتقل کنند. در بعضی موارد، جنین ژنی را به ارث میبرد که او را مستعد لب شکری میکند و سپس محرک محیطی باعث ایجاد شکاف لب یا کام میشود.
بیماری شکاف کام جنین
بیماری کووید 19 جنین
دادهها در این زمینه محدود هستند و هنوز کارشناسان امور سلامتی تلاش میکنند تا به آثار این بیماری بر جنین بپردازند. اما هنوز مشخص نیست که زنان باردار بیش از افراد دیگر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند و این بیماری به جنین نیز انتقال پیدا میکند. با این وجود، با توجه به این موضوع که سیستم ایمنی بدن زنان باردار کمی حساس است بهتر است در این دوران بسیار مراقب سلامتی خود باشند.
کلام پایانی
وقتی ازدواج فامیلی صورت گیرد احتمال بروز مشکل درجنین افزایش مییابد چون برخی بیماریها به صورت نهفته وجود دارد که پدر و مادر ناقل آن هستند و دو ناقل میتوانند فرزند بیمار را ایجاد کنند. به عنوان مثال جنین مبتلا به تالاسمی که میتواند حاصل این نوع ازدواج باشد با انجام تستهای تشخیصی شناسایی میشود و با توجه به اینکه پس از تولد، کودک مرتبا باید تحت درمان باشد و مشکلات زیادی متوجه او و خانوادهاش خواهد شد قانون هم اجازه ختم بارداری را داده است.
با تولد چنین فرزندی زن و شوهر ممکن است فرزندآوری بعدی خود را ۱۰ تا ۱۵ سال به تعویق بیاندازند. به طور کلی احتمال بروز بیماریهای ژنتیکی در فرزندان کسانی که ازدواج فامیلی دارند نسبت به سایر زوجها بیشتر است اما اینگونه هم نیست که همه آنها فرزند بیمار به دنیا بیاورند ولی بهتر است این والدین مورد مشاوره قرار گیرند.